خواص زهر زنبور عسل از زبان دیگران
موضوع : زهر زنبور عسل ..قطره حیاتی
زهر زنبور عسل مایعی است تلخ مزه به رنگ روشن دارای وزن مخصوص(1313/1 )بوی خاص و واکنش اسیدی ، در مجاورت هوا به سرعت خشک میشود .
زهر زنبور مایعی است به رنگ روشن شفاف با بوی مخصوص و با مزه ای تلخ که خاصیت اسیدی داشته و حدود 88درصد آن را آب تشکیل می دهد.
زهر زنبور عسل آبگونه ای شفاف با بوی مشخص عسل مزه ای تلخ، گس می باشد.
از هر کلنی زنبور عسل یک گرم زهر خالص خشک شده به دست می آید و هر یک هزار زنبور قادر به تولید ٥٠ میلی گرم سم می باشند.
زهر زنبور عسل، مایعی است شفاف که دارای بوی تند مشابه عسل و طعم آن بسار تلخ است. به آسانی در آب و اسید حل شده ولی در الکل حل نمی‌شود. زهر خشک به رنگ زرد کم‌رنگ بوده و در مجاورت هوا سریع خشک میشود. زهر زنبور عسل در برابر حرارت مقاوم بوده به طوری که می‌توان آن را به مدت ده روز تا 100 درجه سانتیگراد حرارت داد بدون آن که تغییر محسوسی در خواص آن پدید آید، البته مواد فرار آن طی جمع‌آوری و خشک شدن از بین می‌رود.
در میان بسیاری از انواع حشرات، فقط تعداد خیلی محدودی از آنها توانایی دفاع از خود را توسط نیش و تزریق زهر دارند. تمام حشراتی که قادر به نیش زدن هستند جزو راسته بالغشائیان (Hymenoptera) محسوب می شوند که مورچه ها، زنبورهای معمولی و زنبور عسل را در بر دارد. عقیده بر آن است که نیش زدن از دستگاه تخم گذاری اجداد گونه های بالغشائیان شکل گرفته و فقط ماده های آنها می توانند نیش بزنند. نیش آنها در انتهای شکم و یا نزدیک آن قرار دارد. بنابراین، دردی که از نیش زدن زنبور عسل وارد شود، دفاع از کلنی خودش است که توسط گاز گرفتن ایجاد نمی شود بلکه به علت نیش زدن پدید می آید.
حشرات متعدد سمی دیگری وجود دارند که زهر ترشح می کنند و معمولاً بدن خود را با آن می پوشانند، زخم ها را به وجود می آورند و آن را در زخم تزریق می کنند یا آن را از طریق قسمت های دهان یا نیش زدن اعمال می کنند. در بعضی موارد زهر برای دفاع کردن فردی یا در مورد حشرات اجتماعی، برای دفاع از کلنی مورد استفاده قرار می گیرد. اما زهر در کشتن طعمه (مثل بعضی زنبورها یا عنکبوت ها) یا جهت از حرکت انداختن و حفاظت کردن طعمه (برای خودشان یا بچه های در حال رشد خود) نیز بکار می رود.
زهر زنبور عسل به وسیله دو غده ی دستگاه نیش زنبورهای کارگر تولید می شود. تولید آن طی دو هفته اول عمر کارگر بالغ تکامل یافته و هنگامیکه زنبور کارگر به دفاع از کندو و چرا مشغول می گردد به حداکثر می رسد. همچنانکه زنبور پیرتر می شود، میزان زهر کم می گردد. تولید زهر زنبور ملکه در مواقع اضطراری حداکثر است و علت آن این است که باید برای مقابله فوری با ملکه های دیگر بکار برد. وقتی که زنبوری نیش می زند، معمولاً همه 15/0 تا3/0 میلی گرم زهر ذخیره در کیسه زهر را تزریق نمی کند. وقتی که حیوانی باپوست سفت، مثل انسان را نیش می زند، نیش و همه دستگاه آن از جمله کیسه زهر، عضلات و مرکز عصبی خود را از دست خواهد داد . معهذا این اعصاب و عضلات زهر تزریقی را برای مدتی یا تا خالی شدن کیسه زهر نگه می دارد.
از دست رفتن چنین بخش بزرگی از بدن، سبب مرگ زنبور می گردد. متوسط مصرف کشنده برای یک انسان بالغ 8/2 میلی گرم زهر به ازای هر کیلو گرم وزن بدن است، بدین معنی که شخصی با وزن 60 کیلو گرم با تزریق 168 میلی گرم زهر زنبور 50٪ شانس زنده ماندن را دارد. به فرض اینکه هر زنبور همه زهر خود را تزریق کند و 3/0 میلی گرم زهر در هر نیش زدن وجود داشته باشد، نیش نمی تواند برای چنین شخصی کشنده باشد.
برای یک بچه به وزن 10 کیلوگرم، کمتر از 90 نیش می تواند کشنده باشد. بنابراین رفع سریع نیش ها مهم است. معهذا، اکثر مرگ های انسان از یک یا چند نیش زنبور به سبب عکس العمل حساسیت، سکته قلبی یا خفگی حاصله از ورم کردن اطراف گردن و دهان نتیجه می شود. معهذا مصرف زهر زنبور در دزهای کم می تواند مزیتی در مداوای تعداد زیادی از دردها باشد. این ارزش درمانی زهر زنبور نزد بسیاری از تمدنهای قدیم شناخته شده بود. امروزه فقط مصارف آن در داروهای انسانی و دامپزشکی رایج است.
زهر زنبور عسل و زهر مار از یک خانواده بوده و دارای ترکیبات شیمیایی بسیار نزدیک به یکدیگرند.
یک انسان عادی با خوردن 20 نیش در آن واحد می میرد.افرادی هم وجود دارند که نسبت به زهر زنبور حساسیت از خود نشان داده و حتی فقط با یک نیش می میرند. زنبور دار ها که بدنشان به تدریج در مقابل سم زنبور مصونیت پیدا نموده است اغلب می توانند 100 عدد یا بیشتر نیش زنبور را در آن واحد تحمل نموده و ناراحت نشوند گو اینکه اثر زهر زنبور عسل در بدن زنبور دار به علت مصونیت پیدا کردن تدریجی خنثی می گردد ولی درد نیش خوردن هیچگاه از بین نرفته یا حتی تخفیف هم پیدا نمی کند فقط این تفاوت وجود دارد که زنبور دار 5 دقیقه پس از نیش خوردن دیگر حس درد نمی کند و حال آنکه یک نا آشنا 24 و حتی 48 ساعت پس از نیش خوردن هم می تواند هنوز درد داشته باشد. اسب و قاطر و الاغ و گاو در مقابل نیش زنبور خیلی حساس تر از انسانند به طوری که با 6 نیش معمولا تلف می گردند.
مقدار زهر در داخل کیسه ی زهر بین 15/ . تا 3/ . میلی گرم است . متوسط دوز کشنده ی LD50 برای انسان،8/2 میلی گرم به ازای هر کیلو گرم وزن بدن است.
خصوصیات شیمیایی
زهر زنبورعسل از نظر شیمیایی بسیار پیچیده و از ترکیب 18 ماده فعال از جمله آنزیم های مختلف، پپتیدها، آمین ها و مواد فرار تشکیل شده است.
زهر زنبور ترکیب بسیار پیچیده ای دارد و دست کم هشت نوع پروتئین در آن شناسایی شده است
مشخص شده است ترکیبات زهر رنبور عسل مناطق مختلف و نسبت به فصل های مختلف با هم فرق می کند .
آ نزیم ها: فسفو لیپازA2-هیا لورونیداز-اسید فسفا تاز
پپتید ها: آپا مین -ملیتین- پپتید MCD -سکا پین -تر تیا پین-آدو لاپین
آ مین های بیو ژنیک: هیستا مین - دوپا مین -نوراپی نفرین – لکوترین
تجزیه شیمیایی زهر زنبور عسل نشان می‌دهد که در آن اسید فرمیک، اسید کلریدریک، اسید ارتوفسفریک، هیستامین کولین تریپتوفن و گوگرد به وفور یافت میشود.
خاکستر این ماده سرشار از مواد ازته، چربی‌های فرار، مس و کلسیم می‌باشد.
مطالعات زیادی در زمینه ترکیب زهر زنبور عسل بوجود آمده است. شناسائی اساسی ترکیبات، جداسازی آنها و بررسی اثرات داروئی آن در دهه های 50 و 60 انجام گرفته است. خلاصه جامع از مطالعات ریخت شناسی دستگاه زهر، جمع آوری زهر، اثرات داروئی آن و حساسیت ها نسبت به زهر زنبور عسل و مورچه ها به عمل آمده است. 88% زهر، آب است. مقادیر گلوکز، فروکتوز و فسفولیپید زهر همانند خون زنبور است . حداقل 18 ترکیب فعال از لحاظ داروئی در آن شناخته شده است، از جمله آنزیمهای