بخش دوم  :لزوم فهم بخشی از پیچیدگی های درما نی قسمت 2

گلوتامات، آسپارتات، گلیسین

گلوتامات از پایانه‌های پیش‌سیناپسی بسیاری از مسیرهای حسی دستگاه عصبی مرکزی و نواحی قشر مخ ترشح می‌شود.

این ماده نیز مانند گابا از اسید گلوتامیک به وجود می‌آید ولی برخلاف آن، یک میانجی عصبی تحریک‌کننده بوده و در فرایند یادگیری موثر است. گلوتامات، گابا، آسپارتات و گلیسین جزء گروه اسید آمینه‌ها هستند. گلوتامات و آسپارتات از گوارش مواد پروتئینی در روده به وجود می‌آیند؛ ولی پس از جذب نمی‌توانند از سد بین خون و مغز عبور کنند؛ بنابراین خود مغز این مواد را می‌سازد. گلوتامات واسطه شیمیایی برخی از نورون‌های هیپوتالاموس است که باعث تنظیم ترشحات غده هیپوفیز می‌شوند. آسپارتات مانند گلوتامات تحریک‌کننده است. اسید آمینه گلیسین، یک واسطه شیمیایی بازدارنده بوده و باعث مهار نورون‌های حرکتی می‌شود.

نوروپپتیدها

نوروپپتیدها یک گروه کاملا متفاوت از ترانسمیترها بوده و فعالیت آنها معمولا آهسته است. این واسطه‌ها در سیتوزول پایانه‌های پیش‌سیناپسی ساخته نمی‌شوند، بلکه در ریبوزوم‌های جسم سلولی نورون‌ها ساخته می‌شوند.

نوروپپتیدهایی که در دستگاه عصبی وجود دارند، به وسیله یاخته‌های عصبی مغز و نخاع ساخته می‌شوند. تعدادی از این مواد، پپتیدهای شبه افیونی یا اپیوئید نامیده می‌شوند که از ماده بتالیپوتروپین به وجود می‌آیند.

این مواد با اثر در گیرنده‌های خود باعث تخفیف درد و ایجاد آرامش عصبی می‌شوند. ورزش شدید، درد و عوامل استرس‌زا باعث افزایش ساخته شدن این مواد می‌شوند. نوروپپتیدهای دیگری در مغز ساخته می‌شوند که تعدیل‌کننده و تنظیم‌کننده حالات روانی بوده و در رفتارهای مربوط به گرسنگی، سیری، تشنگی، حالات هیجانی، افسردگی، تغییرات خلقی، حافظه و یادگیری شرکت دارند. تاکنون ده‌ها نوروپپتید شناسایی شده است. بعضی از آنها علاوه بر مغز در غدد درون‌ریز نیز ساخته می‌شوند. کوله سیستوکینین یکی از هورمون‌های دستگاه گوارش است که باعث انقباض کیسه صفرا و کمک به هضم چربی‌ها می‌شود؛ ولی همین ماده در مغز موجب احساس سیری و کاهش اشتها می‌گردد.

هورمونی نیز به نام ADH     یا هورمون ضد ادراری در کلیه‌ها باعث کاهش حجم ادرار شده ولی در مغز به روند حافظه و یادگیری کمک می‌کند

تعریف هورمون :

هورمون ماده ای است شیمیایی که از غدد درون تراوا یا غدد مترشعه داخلی به درون جریان خون ترشح می شود . و بوسیله خون به اعضا یا بافتهای دیگر بدن حمل می شود و در آنجا کارش اصلاح ساختار یا عملکرد عضو یا بافتی از بدن می باشد.کورتیکوستروئیدها از قشر فوق کلیوی و هورمون رشد از غدد نخامی و آندروژن از بیضه ها مهم ترین هورمون های بدن را تشکیل می دهند .تگاه هورمونی چگونه کار دستگاه هورمونی به تنظیم فعالیتهای بدن کمک میکند.این دستگاه ازتعدادی غده به نام غدد مترشعه داخلی تشکیل میشود که گروههایی از پیامهای شیمیایی را که هورمون نامیده میشود را تولید میکنند.هورمونها به داخل جریان خون میریزند و به سراسر بدن حمل میشوند تا اینکه به اعضای مقصد در بدن برسند.

دستگاههای مرتبط با دستگاه هورمونی

دستگاه گردش خون:

خون پیامهای شیمیایی را که هورمون خوانده میشود و از غدد هورمونی آ زاد میشود دریافت میکند هورمونها همراه با جریان خون به هر جای بدن که مورد نیاز باشد میروند.

دستگاه هورمونی:

دستگاه هورمونی که مواد شیمیایی با هورمونها را آزاد میکند با دستگاه گردش خون و تناسلی مرتبط است.

دستگاه تناسلی:

چرخه قاعدگی زنانه توسط هورمونهای آزاد شده از سوی مغز و اعضای تناسلی تحریک میشود. ویژگیهای جنسی مردانه نیز توسط هورمونهای آزاد شده از سوی مغزو اعضای تناسلی تحریک میشود.

غده های مترشعه داخلی عبارتند از :

غده هیپوفیز غده تیروئید غده فوق کلیوی لوزالمعده تخمدانها ( در زنان ) و بیضه ها ( در مردان )

غدد هورمونی مغز:

درسمت پایین مغز دو غده هورمونی مهم قرار دارند :

غده هیپوفیز و هیپوتالاموس این دو غده با مغز با یکدیگر و با بقیه دستگاه هورمونی تاثیرات متقابل دارند. یکی از وظایف حیاتی آن کنترل آزاد شدن هورمونها توسط غدد دیگر است.غده کوچک صنوبری نیر که هورمونهایی را به بدن ترشح میکند در مغز قرار دارد.

غده هیپوفیز:

غده هیپوفیز مواد شیمیایی به نام هورمونها را تولید میکند که بر بافتها واعضای سراسر بدن ثرمیگذارند.این غده هورمونهایی ترشح میکند که رشد بدن را کنترل میکنند هورمونهایی که بر ادرار اثر میگذارند هورمونهایی که تولید مثل را تنظیم میکنند. غده هیپوفیز دوبخش متمایز دارد:

لوب بزرگ جلویی که انواع مختلف هورمونها را میسازد و آزاد میکند. و لوب عقبی که هورمونهای

ساخته شده در بخش دیگری از مغز به نام هیپوتالاموس را آزاد میکند.

هورمون های مترشعه از هیپوفیز ( غده نخامی ) :

هورمون رشد ( سوماتوتروپین ) :

این هورمون از غده هیپوفیز ساخته شده و در آن انبار میشود . که عهده دار رشد استخوان های دراز اندام و ساخت پروتئین در بدن می باشد. تولید بیش از اندازه آن پیش از بلوغ به درشت نمایی یا اکرومکالی ( اندازه درشت در دست پا و صورت) میگردد و نبودن کافی آن در کودکان سبب کوتولگی می شود.

گونادوتروپینها :

این هورمون از غده هیپوفیز ساخته می شود و بر بیضه ها یا تخمدان ها تاثیر می گذارد و آنها را به تولید هورمون جنسی و تومه یا تخمک و در مردان تولید اسپرم را بر می انگیزد .

گنادونادوتروفین های اصلی عبارتند از :

هورمون محرک فولیکول : ( FSH )-

این هورمون در رسیدن فولیکول در تخمدان ها و تشکیل تومه در بیضه ها را تحریک میکند .

هورمون های زرده ساز : (LH) -

تحریک برای تولید هورمون ها در بیضه ها و تخمدان ها را به عهده دارد .

هورمون ضد پیش آبزایی ( وازوپرسین ) :

این هورمون از غده هیپوفیز ساخته شده و سبب افزایش جذب آب در کلیه می شود.بدین صورت از اتلاف مفرط آب حین فعالیت های شدید بدنی جلوگیری میگردد .

غده تیروئید و پاراتیروئید:

غده تیروئید یکی ازاعضای عمده تولید کننده هورمون است .این غده در گردن زیر حنجره واقع شده است و از دو لوب متصل به هم تشکیل میشود.

تیروئید دو هورمون مختلف را تولید میکند یکی از آنها فعالیت شیمیایی را در سلولهای بدن افزایش میدهد تا انرژی تولید شود ( تیروکسین یا یدوتیروئین ) و دیگری سطح کلسیم را در جریان خون افزایش میدهد.

غده پارا تیروئید نیز از چهار ساختار بیضی شکل کوچک در داخل غده تیروئید تشکیل میشوند.این غده ها هور مونی را تولید میکنند که سطح کلسیم را در خون بالا میبرد.هر گاه سطح کلسیم بدن افت کند این غده ها هورمونهایی را ترشح میکنند که موجب آزاد شدن یا ذخیره کلسیم بیشتر در نواحی مختلف بدن به منظور حفظ تعادل سلامت میشوند.

غده فوق کلیوی :

غده آدرنال اعضای هورمونی کوچکی هستند که در بالای کلیه ها قراردارند. بخش خارجی این غده سه هورمون تولید میکند:

یکی برای کنترل توازن مواد معدنی در خون واستروئید ها برای تنظیم سوخت و ساز(تغیرات شیمیایی بدن) و هورمونهای جنسی( در زنان . تستوسترون و در مردان استروژن و پروژسترون ) برای تولید مثلداخلی ترین بخش غده آپی نفرین یا آدرنالین را تولید میکند که هورمونی است که بدن را قادر میسازد در قبال استرس فورا واکنش نشان دهد.

لوزلمعده:

لوزلمعده در بالای شکم درست در پشت معده واقع شده است.این عضو علاوه تولید عصاره هایی که به هضم غذا کمک میکنند دو هورمون نیز به داخل خون می ریزد.انسولین و گلو کاگون را نیز که این هورمونها مسئول کنترل سطح قند خون هستند را ترشح می کند .

گلوکاگون با عمل بر روی کبد سطح قند(گلوکز) خون را بالا میبرد اما انسولین سطح قند خون را پایین می آورد.

تخمدانها و بیضه ها:

افراد مونث دو تخمدان در طرفین رحم خود دارند. تخمدانها دو هورمون جنسی مونث به نام استروژن و پروژسترون را تولید میکنند.این هورمونهای جنسی تکامل اعضای تناسلی مونث و ظهور ویژگیهای زنانه را در زمان بلوغ کنترل میکنند.

این تحولات شامل رشد سینه ها . رشد موی بدن . وتغیرات شکل بدن است.تولید این هورمونها توسط هیپوتالاموس و غده هیپوفیز در مغز کنترل میشود.

افراد مذکر دو بیضه دارند که درست بیرون از شکم در داخل کیسه بیضه آویخته شده اند .

بیضه ها هورمونی به نام تستوسترون را تولید میکنند که تکامل اعضای تناسلی مردانه را کنترل کرده و نیز موجب ظهور ویژگیهای مردانه معینی در زمان بلوغ میشود.این تحولات شامل تغییراتی در شکل بدن. رشد مودر صورت وبدن. بم شدن صدا. وتغییرات رفتاری است.

غدد و هورمون ها

در بدن دو دستگاه وجود دارند که هرگز استراحت نمی‌کنند و کار هر دو تنظیم فعالیتهای سایر دستگاههای بدن در برابر شرایط ، تغییر پذیری محیط داخل یا خارج است. زیرا در همه حال بدن باید در هر شرایطی کاملا متعادل باشد. یکی از این دستگاهها ، دستگاه عصبی است و دستگاه دوم شامل غده‌هایی است که به آنها غده‌های داخلی (درون‌ریز) می‌گویند.

دستگاه عصبی توسط پیامهای عصبی و از راه رشته‌های عصبی کار خود را انجام می‌دهد. این دستگاه بسیار سریع عمل می‌کند و پیامهای خود را مستقیما به نقاط معینی از بدن می‌فرستد. دستگاه دوم برعکس ، توسط مواد شیمیایی که در خون می‌ریزد، عمل خود را انجام می‌دهد. این مواد توسط خون به نقاط مختلف برده می‌شوند و به همین سبب تا پیدایش تاثیر آنها ، زمانی طول می‌کشد تاثیر این مواد بادوامتر از تاثیر کار اعصاب بوده و اعصاب و این مواد شیمیایی در تنظیم اعمال بدن با یکدیگر همکاری دارند.

غده‌ها

غده‌ها بافتهایی هستند که سلولهای آنها ، برای ترشح کردن موادی ویژه تخصیص یافته‌اند. بعضی از غده‌ها ، مانند غده‌های گوارشی ، ترشحات خود را از راه مجراهای موجود ، به داخل لوله گوارش می‌ریزند. به چنین غده‌هایی برون‌ریز گفته می‌شود. غده‌هایی هم وجود دارند که ترشحات خود را در خون می‌ریزند. این غده‌ها درون‌ریز هستند و ترشحات غده‌های درون‌ریز ، هورمون نام دارد.

اعمال هورمون

• راه اندازی و تنظیم سوخت و ساز بدن
• نگهداری حالت تعادل بدن
• تنظیم رشد
• تنظیم تولید مثل

طبقه بندی هورمونها

از لحاظ ساختمانی ، هورمونها را به دو گروه عمده پروتئینی (متشکل از رشته‌های اسید آمینه) مانند انسولین و هورمون رشد و گروه دوم را هورمونهای استروئیدی (چربی مانند) تشکیل می‌دهند مانند هورمونهای جنسی.

اقسام غده‌های داخلی

غده‌های داخلی مهم بدن عبارتند از: غده هیپوفیز ، غده هیپوتالاموس ، غده پینه آل ، غده تیروئید ، غده‌های پاراتیروئید ، غده تیموس ، غدد فوق کلیوی ، غدد جنسی و لوزالمعده.

تنظیم ترشح هورمونها

طبق قاعده عمومی ، غده‌های داخلی بطور یکنواخت و همیشگی فعالیت نمی‌کنند بلکه مقدار کار آنها به میزان نیاز بدن بستگی دارد. عامل محرک غده برای ترشح هورمون معمولا پیام عصبی است، اما گاه یک هورمون می‌تواند محرک یا بازدارنده ترشح هورمون دیگر باشد. چنین عملی را خود تنظیمی می‌نامند. نقش خود تنظیمی حفظ حالت طبیعی است. مثلا وقتی مقدار یک هورمون در خون از حد طبیعی بیشتر شد هورمون معین دیگری ترشح می‌شود که وجود آن باعث کاهش ترشح هورمون اول است. این وضع تا وقتی پایدار می‌ماند که مقدار هورمون اول به کمتر از حد طبیعی برسد.

چگونگی عمل هورمونهای استروئیدی

هر هورمون فعالیت ویژه‌ای را در سلول هدف کنترل می‌کند، چون هورمونها به همراه خون منتقل می‌شوند. قاعدتا باید انتظار داشت که به همه جای بدن برسند. دو روش برای عمل هورمون پیشنهاد شده است. هورمونهای استروئیدی به علت حل شدن در چربی غشای سلول ، می‌توانند از آن بگذرند پس امکان ورود آنها در بیشتر سلولهای بدن وجود دارد، اما تاثیر خود را فقط بر سلولهای بافت هدف می‌گذارند. در این سلولها پروتئینهای ویژه‌ای به نام گیرنده وجود دارند که با هورمون ترکیب می‌شوند. مجموعه هورمون - گیرنده نوعی عامل فعال برای راه اندازی واکنشهای شیمیایی درون سلول خواهد بود. این مجموعه ژن داخل هسته سلول را وادار می‌سازد تا آنزیم معینی بسازد و به کمک آن واکنش شیمیایی خاصی را در سلول انجام دهد.

چگونگی عمل هورمونهای پروتئینی

هورمونهای پروتئینی معمولا به علت درشتی از غشای سلول نمی‌گذرند، اما در سطح بیرونی غشا ، پروتئینهای گیرنده وجود دارند که این هورمونها را شناسایی می‌کنند و با آنها ترکیب می‌شوند و مجموعه هورمون - گیرنده را تشکیل می‌دهند وجود این مجموعه ، آنزیمی را در غشا فعال می‌کند. این آنزیم سبب بوجود آمدن ترکیبی به نام AMP حلقوی در داخل سلول می‌شود. AMP حلقوی آنزیم ویژه‌ای را در سلول فعال می‌سازد تا واکنش شیمیایی معین را انجام دهد.